Αμαδημοσίευση από Νέα Προοπτική τεύχος 547, Σάββατο 6 Απριλίου 2013
Θεατρική ομάδα ΑργυρούποληςΝηλ Σάιμον «Οι ηλίθιοι»,
σκηνοθεσία Μιχάλη Μαραγκού.
Σε ένα πανέμορφο χωριό της Ουκρανίας που ονομάζεται Κουλιέντσικοφ συμβαίνουν πολύ παράξενα πράγματα. Οι κάτοικοι είναι καλοκάγαθοι αλλά ηλίθιοι, εξ αιτίας μιας κατάρας που τους βαραίνει διακόσια τόσα χρόνια. Ένας νέος δάσκαλος ο Λέων Τολτσίνσκυ φτάνοντας στο χωριό, ούτε που φαντάζεται ποια κατάσταση επικρατεί. Ο βοσκός να προσπαθεί να στείλει μήνυμα στα πρόβατά του για να τα βρει, λουλούδια να πουλιούνται ως ψάρια ή ομπρέλες, ο ταχυδρόμος να χάνει γράμματα ή να μοιράζει άλλ’αντ’ άλλων, ο γιατρός που δε σπούδασε και δεν ξέρει από ιατρική και άλλα ευτράπελα. Ο δάσκαλος ξαφνιάζεται, σοκάρεται, θυμώνει, είναι στο τσακ να φύγει, ώσπου… ώσπου βλέπει τη Σοφία και μένει άναυδος μπροστά στην ομορφιά της.
Είναι η κόρη του γιατρού και η μέλλουσα μαθήτριά του. Γιατί ο λόγος του διορισμού του στο Κουλιέντσικοφ είναι να μάθει γράμματα σ’ αυτήν την κόρη που άρχισε κιόλας να του κλέβει την καρδιά και ίσως… και το μυαλό. Τη θέλει όσο τίποτε άλλο από την πρώτη κιόλας στιγμή. Η έλξη είναι αμοιβαία. Ναι, αλλά η “κατάρα ” ; Υπάρχει αυτή η καταραμένη “κατάρα” που αν δεν σπάσει μέσα σε 24 ώρες από τη στιγμή που έφτασε, τότε θα γίνει και αυτός ηλίθιος! Άσε που κινδυνεύει να χάσει και τη Σοφία από τον κόμη Γκρέγκορ -γόνο του Γιουσέκεβιτς που επέβαλε την “κατάρα” πριν διακόσια τόσα χρόνια-, τοποτηρητή αυτής της επιβολής, που εκτός του ότι ελέγχει τη συμπεριφορά των κατοίκων και τη συμμόρφωση τους «προς τας υποδείξεις», κάνει πρωί-βράδυ την ίδια ώρα πρόταση γάμου στη Σοφία, η οποία αρνείται πεισματικά. Αυτό κρατάει χρόνια. Μα και το χωριό κρατάει την ανάσα του περιμένοντας κάποια μέρα η πρόταση να γίνει αποδεκτή και έτσι να σπάσει η “κατάρα”. Στο τέλος ο δάσκαλος βάζοντας τα μεγάλα μέσα, την εξυπνάδα και την πονηριά του, κερδίζει τη Σοφία, απελευθερώνοντας και όλο το χωριό από τα δεσμά της άγνοιας και της ηλιθιότητας, αποκαλύπτοντας την ποιότητα του καθενός, τις δυνατότητές του. Οι λέξεις άρχισαν να βρίσκουν το νόημα τους και επιτέλους μπήκαν οι βάσεις για να απαντηθεί το μεγάλο ερώτημα: «ποιο είναι το νόημα της υπάρξεως του ανθρώπου;», ερώτημα που τέθηκε από την αρχή της παράστασης.
Ο δάσκαλος είναι ο αναγκαίος διαμεσολαβητής, ο αναγκαίος άλλος, το σύμβολο της γνώσης, το αντίθετο της άγνοιας, το άλλο της Σοφίας, της ερωτευμένης Σοφίας. Ο έρωτας είναι ο ανατροπέας της όλης κατάστασης, αντλώντας δύναμη από την αθώα καρδιά της κόρης. «Αν μάθαινα τι θα πει έρωτας, θα άντεχα χίλιες “κατάρες” λέει η ίδια χαρακτηριστικά.
Καθόλου τυχαία σ’ αυτήν τη ρομαντική αλλά αιχμηρή κωμωδία, ο Νηλ Σάιμον εκτός του ότι σατιρίζει τις σχέσεις και τα ήθη μιας κοινωνίας που ζει στο φόβο, δε σχολιάζει απλώς την κατάσταση, αλλά δημιουργεί και τους όρους ανατροπής της. Καυτηριάζει με ιδιαίτερο τρόπο τα πολιτικά συστήματα εξουσίας, του κατά τα άλλα πολιτισμένου 20ού αιώνα, μα ποιος δε βλέπει ότι αυτά ισχύουν και την αυγή του 21ου αιώνα. Μήπως λίγες χώρες τόσο στην Ευρώπη όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο ζουν κάτω από την επιβολή βάρβαρων μέτρων και μνημονίων τα οποία λειτουργούν ως μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου και επιβολής φόβου μπροστά στις «αυθεντίες» της εξουσίας ;
Ο φόβος είναι τέχνη του κυβερνάν και μάλιστα ακριβώς τη στιγμή που η πολιτική εξουσία χάνει τα ερείσματα και το έδαφος κάτω από τα πόδια της. Δημιουργεί ενοχικά σύνδρομα όπου κάθε καταπιεσμένος θεωρεί τον εαυτό του φταίχτη για ό,τι συμβαίνει, π.χ. «μαζί τα φάγαμε», άρα η τιμωρία, η “κατάρα” φαντάζει δίκαιη. Αλλοτρίωση…
Έτσι μαθαίνεις να μην αντιστέκεσαι και να δέχεσαι ό,τι σου πασάρει το σύστημα και η εξουσία με όλα τα μέσα αποβλάκωσης που διαθέτει. Έτσι είσαι ευάλωτος κι ανήμπορος. Γίνεσαι ηλίθιος γιατί κλείνεσαι στο καβούκι σου φορώντας μόνιμα το πέπλο της άγνοιας για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο. Ο συγγραφέας βάζει και το ζήτημα του χρόνου, του επείγοντος. Οι εικοσιτέσσερις ώρες δείχνουν ότι δεν υπάρχει άπλετος χρόνος. Άρα, ή τώρα ή ποτέ. Αύριο μπορεί να είναι πολύ αργά. Όπως επισημαίνει η Σοφία με το δικό της τρόπο «όχι οποιοδήποτε αύριο, αλλά το αυριανό αύριο, με άλλα λόγια το δικό μου αύριο».
Ναι, το δικό μας αύριο, το αύριο όλων μας παίζεται σήμερα, τώρα! Η ανατροπή και μάλιστα η επαναστατική ανατροπή γίνεται με όλα μας τα συναισθήματα. Πρέπει να είσαι ερωτευμένος με τη ζωή για να θες να την αλλάξεις. Ο έρωτας είναι το χτυποκάρδι της ζωής, ο ρυθμός της. Όπως λέει κι ο Ο. Ουάιλντ, «ο κόσμος κινείται, μα ο έρωτας κάνει αυτή την κίνηση να αποκτάει σημασία».
Και το Κουλιέντσικόφ ; Κινείται ; Γιατί το Κουλιέντσικοφ δεν είναι ένα χωριό κάπου μακριά στην άκρη του κόσμου. Είναι τρόπος ζωής ή μάλλον τρόπος υποταγής, όπου οι άνθρωποι πεθαίνουν ουσιαστικά πριν ζήσουν. Παύουν να ονειρεύονται το μέλλον και προσπαθούν να επιβιώσουν σε ένα επαναλαμβανόμενο παρόν ή μάλλον παρελθόν όπου κυριαρχεί η αντίληψη του κύκλου, πως όλα είναι ίδια και μένουν ίδια. Οπότε δεν υπάρχει καμία αναγκαιότητα να εξεγερθούν και να σπάσουν τον κύκλο. Ακόμη και η φαινομενική αλλαγή μες την θεατρική μας ιστορία φαντάζει ως παραχώρηση από την μεριά της εξουσίας.
Αυτή όμως η αντίληψη είναι παγίδα. Αιώνες ιστορίας έδειξαν ότι καμία “κατάρα” δεν έσπασε λόγω της καλής διάθεσης της εξουσίας. Ο μόνος τρόπος να γίνει, είναι η Επανάσταση, που θα σαρώσει προλήψεις, ταμπού, αγκυλώσεις, “κανονικότητες” που μας κρατάνε πάντα σε αναμονή κάποιου μεσσία ή σωτήρα. Μπορούμε να γίνουμε πρωταγωνιστές της ζωής μας. Αυτό σημαίνει ότι παλεύουμε στο πεδίο που παίζεται η τύχη μας, δηλαδή γράφουμε Ιστορία με την Επανάσταση είναι η βίαιη έμπνευση της.
Γιάννης Αντίκυρας
Θεατρική ομάδα ΑργυρούποληςΝηλ Σάιμον «Οι ηλίθιοι»,
σκηνοθεσία Μιχάλη Μαραγκού.
Σε ένα πανέμορφο χωριό της Ουκρανίας που ονομάζεται Κουλιέντσικοφ συμβαίνουν πολύ παράξενα πράγματα. Οι κάτοικοι είναι καλοκάγαθοι αλλά ηλίθιοι, εξ αιτίας μιας κατάρας που τους βαραίνει διακόσια τόσα χρόνια. Ένας νέος δάσκαλος ο Λέων Τολτσίνσκυ φτάνοντας στο χωριό, ούτε που φαντάζεται ποια κατάσταση επικρατεί. Ο βοσκός να προσπαθεί να στείλει μήνυμα στα πρόβατά του για να τα βρει, λουλούδια να πουλιούνται ως ψάρια ή ομπρέλες, ο ταχυδρόμος να χάνει γράμματα ή να μοιράζει άλλ’αντ’ άλλων, ο γιατρός που δε σπούδασε και δεν ξέρει από ιατρική και άλλα ευτράπελα. Ο δάσκαλος ξαφνιάζεται, σοκάρεται, θυμώνει, είναι στο τσακ να φύγει, ώσπου… ώσπου βλέπει τη Σοφία και μένει άναυδος μπροστά στην ομορφιά της.
Είναι η κόρη του γιατρού και η μέλλουσα μαθήτριά του. Γιατί ο λόγος του διορισμού του στο Κουλιέντσικοφ είναι να μάθει γράμματα σ’ αυτήν την κόρη που άρχισε κιόλας να του κλέβει την καρδιά και ίσως… και το μυαλό. Τη θέλει όσο τίποτε άλλο από την πρώτη κιόλας στιγμή. Η έλξη είναι αμοιβαία. Ναι, αλλά η “κατάρα ” ; Υπάρχει αυτή η καταραμένη “κατάρα” που αν δεν σπάσει μέσα σε 24 ώρες από τη στιγμή που έφτασε, τότε θα γίνει και αυτός ηλίθιος! Άσε που κινδυνεύει να χάσει και τη Σοφία από τον κόμη Γκρέγκορ -γόνο του Γιουσέκεβιτς που επέβαλε την “κατάρα” πριν διακόσια τόσα χρόνια-, τοποτηρητή αυτής της επιβολής, που εκτός του ότι ελέγχει τη συμπεριφορά των κατοίκων και τη συμμόρφωση τους «προς τας υποδείξεις», κάνει πρωί-βράδυ την ίδια ώρα πρόταση γάμου στη Σοφία, η οποία αρνείται πεισματικά. Αυτό κρατάει χρόνια. Μα και το χωριό κρατάει την ανάσα του περιμένοντας κάποια μέρα η πρόταση να γίνει αποδεκτή και έτσι να σπάσει η “κατάρα”. Στο τέλος ο δάσκαλος βάζοντας τα μεγάλα μέσα, την εξυπνάδα και την πονηριά του, κερδίζει τη Σοφία, απελευθερώνοντας και όλο το χωριό από τα δεσμά της άγνοιας και της ηλιθιότητας, αποκαλύπτοντας την ποιότητα του καθενός, τις δυνατότητές του. Οι λέξεις άρχισαν να βρίσκουν το νόημα τους και επιτέλους μπήκαν οι βάσεις για να απαντηθεί το μεγάλο ερώτημα: «ποιο είναι το νόημα της υπάρξεως του ανθρώπου;», ερώτημα που τέθηκε από την αρχή της παράστασης.
Ο δάσκαλος είναι ο αναγκαίος διαμεσολαβητής, ο αναγκαίος άλλος, το σύμβολο της γνώσης, το αντίθετο της άγνοιας, το άλλο της Σοφίας, της ερωτευμένης Σοφίας. Ο έρωτας είναι ο ανατροπέας της όλης κατάστασης, αντλώντας δύναμη από την αθώα καρδιά της κόρης. «Αν μάθαινα τι θα πει έρωτας, θα άντεχα χίλιες “κατάρες” λέει η ίδια χαρακτηριστικά.
Καθόλου τυχαία σ’ αυτήν τη ρομαντική αλλά αιχμηρή κωμωδία, ο Νηλ Σάιμον εκτός του ότι σατιρίζει τις σχέσεις και τα ήθη μιας κοινωνίας που ζει στο φόβο, δε σχολιάζει απλώς την κατάσταση, αλλά δημιουργεί και τους όρους ανατροπής της. Καυτηριάζει με ιδιαίτερο τρόπο τα πολιτικά συστήματα εξουσίας, του κατά τα άλλα πολιτισμένου 20ού αιώνα, μα ποιος δε βλέπει ότι αυτά ισχύουν και την αυγή του 21ου αιώνα. Μήπως λίγες χώρες τόσο στην Ευρώπη όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο ζουν κάτω από την επιβολή βάρβαρων μέτρων και μνημονίων τα οποία λειτουργούν ως μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου και επιβολής φόβου μπροστά στις «αυθεντίες» της εξουσίας ;
Ο φόβος είναι τέχνη του κυβερνάν και μάλιστα ακριβώς τη στιγμή που η πολιτική εξουσία χάνει τα ερείσματα και το έδαφος κάτω από τα πόδια της. Δημιουργεί ενοχικά σύνδρομα όπου κάθε καταπιεσμένος θεωρεί τον εαυτό του φταίχτη για ό,τι συμβαίνει, π.χ. «μαζί τα φάγαμε», άρα η τιμωρία, η “κατάρα” φαντάζει δίκαιη. Αλλοτρίωση…
Έτσι μαθαίνεις να μην αντιστέκεσαι και να δέχεσαι ό,τι σου πασάρει το σύστημα και η εξουσία με όλα τα μέσα αποβλάκωσης που διαθέτει. Έτσι είσαι ευάλωτος κι ανήμπορος. Γίνεσαι ηλίθιος γιατί κλείνεσαι στο καβούκι σου φορώντας μόνιμα το πέπλο της άγνοιας για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο. Ο συγγραφέας βάζει και το ζήτημα του χρόνου, του επείγοντος. Οι εικοσιτέσσερις ώρες δείχνουν ότι δεν υπάρχει άπλετος χρόνος. Άρα, ή τώρα ή ποτέ. Αύριο μπορεί να είναι πολύ αργά. Όπως επισημαίνει η Σοφία με το δικό της τρόπο «όχι οποιοδήποτε αύριο, αλλά το αυριανό αύριο, με άλλα λόγια το δικό μου αύριο».
Ναι, το δικό μας αύριο, το αύριο όλων μας παίζεται σήμερα, τώρα! Η ανατροπή και μάλιστα η επαναστατική ανατροπή γίνεται με όλα μας τα συναισθήματα. Πρέπει να είσαι ερωτευμένος με τη ζωή για να θες να την αλλάξεις. Ο έρωτας είναι το χτυποκάρδι της ζωής, ο ρυθμός της. Όπως λέει κι ο Ο. Ουάιλντ, «ο κόσμος κινείται, μα ο έρωτας κάνει αυτή την κίνηση να αποκτάει σημασία».
Και το Κουλιέντσικόφ ; Κινείται ; Γιατί το Κουλιέντσικοφ δεν είναι ένα χωριό κάπου μακριά στην άκρη του κόσμου. Είναι τρόπος ζωής ή μάλλον τρόπος υποταγής, όπου οι άνθρωποι πεθαίνουν ουσιαστικά πριν ζήσουν. Παύουν να ονειρεύονται το μέλλον και προσπαθούν να επιβιώσουν σε ένα επαναλαμβανόμενο παρόν ή μάλλον παρελθόν όπου κυριαρχεί η αντίληψη του κύκλου, πως όλα είναι ίδια και μένουν ίδια. Οπότε δεν υπάρχει καμία αναγκαιότητα να εξεγερθούν και να σπάσουν τον κύκλο. Ακόμη και η φαινομενική αλλαγή μες την θεατρική μας ιστορία φαντάζει ως παραχώρηση από την μεριά της εξουσίας.
Αυτή όμως η αντίληψη είναι παγίδα. Αιώνες ιστορίας έδειξαν ότι καμία “κατάρα” δεν έσπασε λόγω της καλής διάθεσης της εξουσίας. Ο μόνος τρόπος να γίνει, είναι η Επανάσταση, που θα σαρώσει προλήψεις, ταμπού, αγκυλώσεις, “κανονικότητες” που μας κρατάνε πάντα σε αναμονή κάποιου μεσσία ή σωτήρα. Μπορούμε να γίνουμε πρωταγωνιστές της ζωής μας. Αυτό σημαίνει ότι παλεύουμε στο πεδίο που παίζεται η τύχη μας, δηλαδή γράφουμε Ιστορία με την Επανάσταση είναι η βίαιη έμπνευση της.
Γιάννης Αντίκυρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου